Campus Cadix Oudbouw VVA
Van Averbekegebouw, restauratie, transformatie en uitbreiding
De monumentale scholengroep gebouwd in 1921-1925 naar ontwerp van stadsarchitect Emiel Van Averbeke is een gevarieerd gebouwencomplex dat is opgevat als een samengesteld kloostercomplex met drie binnenhoven en duidelijk vormgegeven hiërarchieën. Bij het oorspronkelijke ontwerp speelden zowel algemeen geldende opvattingen over onderwijs en pedagogie als verschillende stijlvoorkeuren een rol. In een eclectische compositie staan daarom verschillende gevelcomposities, plattegrondtypes, dakvormen en binnenkoeren naast elkaar. Hiermee worden ook verschillende pedagogische opvattingen naast elkaar geplaatst. Het pedagogische concept van het gebouw als school en de stilistische ontwikkeling van de architectuur tussen ca. 1900- 1930 lopen dus parallel waarbij referenties naar de architectuur van het Engelse Woonhuis tot de architectuur van Berlage zorgen voor een gebouwencomplex met verschillende gezichten.
| locatie: | Cadixwijk, Antwerpen (B) |
| ontwerp: | 2009-2012 |
| herontwerp: | 2015- 2017 |
| uitvoering: | 2020- 2022 |
| wedstrijd: | 1e prijs, Open Oproep 1726, wedstrijdinzending als samenwerkingsproject met Hildundk Architekten, München |
| opdrachtgever: | Scholen Van Morgen / SO Antwerpen |
| constructeur: | ABT Antwerpen |
| installatieadvies: | RCR Herent |
| restauratieadvies: | Callebaut Architecten |
| advies inrichting buitenruimten, tuinontwerp: | Atelier Arne Deruyter |
| aannemer: | Strabag |
typologie: klooster, kazerne, paleis
Het gebouwencomplex is voor drie afzonderlijke scholen ontworpen, de stedelijke jongensschool, de stedelijke meisjesschool en een kleuterschool of Kindergarten.
Ondanks hun ogenschijnlijke gelijkvormigheid vertonen de Kindergarten en de twee lage scholen fundamentele typologische, programmatische en architecturale verschillen. In het project zijn functionalistische klassengebouwen gecombineerd met de klooster-achtige ruimtelijkheid van de centraal gelegen kleuterschool en een ingehouden eclectische architectuurtaal die het geheel als paleis-achtige vesting in de arbeiders- en havenwijk het Eilandje positioneert.
Om het strenge oorspronkelijke karakter van de voormalige lagere scholen te verzachten, zijn onze ingrepen gericht op de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van de noordelijke en zuidelijke binnenplaats. De centrale binnenplaats, met zijn kloosterlijke soberheid, blijft onaangetast en vormt het hart van een "historisch parcours", een afgebakend gebied op de begane grond van de school waar we het oorspronkelijke karakter van het gebouw behouden en zelfs reconstrueren.
Aangezien het nieuwe programma extra ruimtes vereist, is het onze ambitie om met onze uitbreiding de relatie tussen binnen- en buitenruimte te versterken. Daarom voegen we in beide buitenhoven twee volumes toe. In de noordelijke binnenhof bevat het extra volume multifunctionele ruimten en een royale entreehal. In de zuidelijke binnenplaats bevat een gelijkaardig bouwvolume de ruimtes voor de hairstylisten. Beide nieuwe bouwvolumes zijn lichte houten constructies met uitkragende daken met open gevels naar de binnenhoven. De architectuur van de nieuwe bouwvolumes, met zijn slanke stalen kolommen, verwijst naar de oorspronkelijke pergola's. Het dak is gedeeltelijk ontworpen als een toegankelijk terras.
De binnenhoven: ruimte voor spel, groen en nieuwe ruimtelijkheid
Het niveau van de koeren wordt gedeeltelijk verlaagd, de bestaande pergola wordt aangepast en er worden twee laagbouwvolumes toegevoegd met aanvullende ruimten voor de school.
In de noordelijke koer zijn multifunctionele ruimten voorzien en een bij de grootte en het karakter van de school passende genereuze en uitnodigende inkom- en tentoonstellingshal. In de zuidelijke koer worden de kapsalons ondergebracht.
Beide nieuwbouwvolumes zijn op de koeren gericht waardoor de thans ontbrekende
relatie tussen de school en de buitenruimte wordt versterkt.
Hedendaagse ingrepen: hoven, trappen, liften, kwaliteiten, openingen
Om tegemoet te komen aan de technische, ruimtelijke en atmosferische noden van de school worden nieuwe trappen en liften toegevoegd in het voorgebouw (blokken D en F) en in het achtergebouw (blokken A en C). Bovendien worden de noordelijke en zuidelijke binnenplaats toegankelijk gemaakt voor zowel de brandweer als rolstoelen.
foto Karin Borghouts; de nieuwbouwvleugels voegen nieuwe kwaliteiten, ruimtelijkheid en gebruiksmogelijkheden toe aan de oudbouw. Architectuur en materiaalgebruik zijn gerelateerd aan de nieuwbouw (NKD) en de CAD-loodsen.
Nieuwbouwvolumes
De architectuur van de nieuwbouwvolumes is eenvoudig, licht en eigentijds. De slanke stalen kolommen refereren aan de oorspronkelijke pergola’s.
De volumetrie sluit aan bij de verschillende bestaande gevelbelijningen en dakvlakken. Het dak wordt deels uitgevoerd als toegankelijk terras.
restauratie: onderzoek, waardestelling en herinterpretatie
De plannen voor de restauratie en uitbreiding van de scholengroep zijn in samenspraak met Onroerend Erfgoed Provincie Antwerpen en monumentenzorg stad Antwerpen ontwikkeld.
De voorgenomen ingrepen zijn gebaseerd op een grondige analyse en waardestelling van de bestaande architectuur.
In het interieur is een ‘historisch parcours’ aangelegd waarbij de belangrijkste ruimtes, met name de pandgang rondom de centrale binnentuin zorgvuldig en tot in het detail conform het origineel wordt gerestaureerd. Het interieur van de lokalen is met respect voor het oorspronkelijke ontwerp aangepast aan huidige technische eisen.
De bestaande gebouwen zijn volledig gerenoveerd waarbij niet originele elementen zijn verwijderd en vervangen door hoogwaardige elementen conform het oorspronkelijke ontwerp. Dit geldt met name voor de behandeling van de bedaking en de gevels en voor de collectieve ruimten in het interieur (gangen, traphallen, auditorium, binnentuin). De gevels zijn gereinigd, beschadigingen hersteld, het niet originele schrijnwerk vervangen. De niet originele dakkapellen zijn vervangen door nieuwe dakkapellen met een eigentijdse vormgeving.
Om aan de technische, ruimtelijke en atmosferische noden van de school te kunnen voldoen worden zowel in de voorbouw aan de Napelsstraat (blok D en F) als in de achterbouw (in de blokken A en C) nieuwe traphallen en liften toegevoegd. Hiernaast worden de noordelijke en zuidelijke koeren toegankelijk gemaakt voor de brandweer en ruimtelijk aangepast.
Karin Borghouts, entreehal tussen oud en nieuw
